Nowelizacja ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.
I. Wprowadzenie
W dniu 1 sierpnia Prezydent RP podpisał ustawę o zmianie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz ustawy o księgach wieczystych i hipotece (dalej jako: Nowelizacja). Nowelizacja, która weszła w życie dnia 16 sierpnia 2016 roku, wprowadziła zmiany w zakresie zbywania nieruchomości rolnych, ustanawiania hipoteki oraz nabywania udziałów i akcji spółek prawa handlowego.
II. Cele Nowelizacji
Głównym powodem przyjęcia Nowelizacji była odpowiedź na postulaty organizacji społecznych wskazujących na trudności w pozyskaniu kredytów finansowych ze względu na niemożność ustanowienia zabezpieczenia hipotecznego na nieruchomościach rolnych. Ponadto, w uzasadnieniu Nowelizacji, ustawodawca podniósł, że celem zmiany przepisów jest deregulacja procesu zbywania nieruchomości rolnych, będących w istocie drogami wewnętrznymi oraz poszerzenie swobody obrotu udziałami
i akcjami spółek prawa handlowego.
III. Zmiany w obrocie prawnym nieruchomościami
1. Zgodnie z Nowelizacją, przepisów ustawy z dnia 11 czerwca 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego nie stosuje się do nieruchomości rolnych będących drogami wewnętrznymi. W rezultacie, możliwy jest swobodny obrót nieruchomościami, których przedmiotem są drogi wewnętrzne, bez uzyskania zezwolenia Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych (dalej jako: ANR). Dotychczas, tj. od dnia 30 kwietnia 2016 roku do dnia 15 sierpnia 2016 roku, powyższe uprawnienie przysługiwało jedynie rolnikom indywidualnym. Podobnie, od dnia 16 sierpnia 2016 roku każdy może, bez konieczności uzyskania decyzji zezwalającej Prezesa ANR, nabyć udział lub jego część we współwłasności nieruchomości rolnej o powierzchni mniejszej, niż 0,3 ha.
2. Ponadto, Nowelizacja wyposażyła w uprawnienie nabywania nieruchomości rolnych, bez względu na rozmiar areału, parki narodowe, jeśli cel zakupu gruntu rolnego jest związany z ochroną przyrody. Dotychczas, tj. od dnia 30 kwietnia 2016 roku do dnia 15 sierpnia 2016 roku, uprawnienie to przysługiwało m.in. jednostkom samorządu terytorialnego, ANR lub związkom wyznaniowym.
3. Zgodnie z Nowelizacją, ANR nie jest upoważniona do składania oświadczeń o nabyciu za zapłatą równowartości pieniężnej udziałów lub akcji spółki prawa handlowego będącej właścicielem nieruchomości rolnej, jeżeli nabywcą w/w udziałów lub akcji jest osoba bliska zbywcy albo gdy nabycie następuje w drodze dziedziczenia ustawowego lub zapisu windykacyjnego. W konsekwencji, od dnia 16 sierpnia 2016 roku, ustawodawca poszerzył krąg potencjalnych nabywców udziałów lub akcji spółek prawa handlowego.
4. Wejście w życie Nowelizacji spowodowało również uchylenie art. 68 ust. 2a ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece. W rezultacie, suma hipotek ustanowionych na nieruchomości rolnej może przewyższać wartość rynkową tej nieruchomości.
5. W końcu także, Nowelizacja wprowadziła przepisy przejściowe, w myśl których do postępowań dotyczących nabycia nieruchomości rolnych oraz wpisów do ksiąg wieczystych, wszczętych od dnia 30 kwietnia do dnia 15 sierpnia 2016 roku stosuje się przepisy Nowelizacji. Podobnie, zgodnie z Nowelizacją, nowe przepisy stosuje się także do umów nabycia nieruchomości rolnych przez ANR w ramach prawa pierwokupu oraz decyzji Prezesa ANR w sprawie zezwolenia nabycia nieruchomości rolnych zawartych lub wydanych od dnia 30 kwietnia do dnia 15 sierpnia 2016 roku.
IV. Podsumowanie
Przepisy Nowelizacji wprowadzają większą swobodę obrotu nieruchomości rolnych. Najważniejsze zmiany dotyczą możliwości:
- nabywania nieruchomości rolnych będących drogami wewnętrznymi nie tylko przez rolników indywidualnych;
- nabywania udziałów lub ich części we współwłasności nieruchomości rolnych o powierzchni mniejszej niż 0,3 ha nie tylko przez rolników indywidualnych;
- nabywania udziałów lub akcji spółek prawa handlowego przez osoby bliskie zbywcy albo w drodze dziedziczenia ustawowego lub zapisu windykacyjnego;
- ustanawiania hipoteki na nieruchomości rolnej przewyższającej wartość rynkową tej nieruchomości.
Radosław Kołodziej
Tomasz Pałasz