Nowelizacja prawa upadłościowego – procedura pre-pack
1. Definicja i znaczenie procedury pre-pack
Pre-pack czyli przygotowana likwidacja to instytucja prawa upadłościowego pozwalająca na złożenie w postępowaniu o ogłoszenie upadłości wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży przedsiębiorstwa dłużnika, jego zorganizowanej części lub składników majątkowych stanowiących znaczną część przedsiębiorstwa. Jest to procedura stosunkowo młoda, funkcjonuje w naszym systemie prawnym dopiero kilka lat. W tym okresie zdążyły się już jednak uwidocznić pewne jej mankamenty, zauważane przez dłużników, wierzycieli oraz prawników. Jednym z celów ostatniej nowelizacji, która weszła w życie z dniem 24 marca 2020 r., jest więc naprawienie tych niedociągnięć i rozwianie pojawiających się wątpliwości interpretacyjnych.
Stosowanie procedury pre-pack przyczynia się do skrócenia czasu trwania postępowania upadłościowego z jednoczesnym obniżeniem jego kosztów. Wspomaga także jedną z najważniejszych zasad postępowania upadłościowego, tzw. zasadę optymalizacji, stanowiącą, że postępowanie to należy prowadzić tak, aby roszczenia wierzycieli mogły zostać zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą, dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane.
2. Najważniejsze zmiany
2.1. Legitymacja do złożenia wniosku
W poprzednim stanie prawnym problemy interpretacyjne pojawiły się już na etapie legitymacji do złożenia wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży. Art. 56a prawa upadłościowego stanowił jedynie, że jest on dołączany do wniosku o ogłoszenie upadłości, nie precyzował natomiast kręgu podmiotów, którym przyznano legitymację do jego złożenia. Nasuwały się więc pytania: czy omawiany wniosek może złożyć tylko podmiot, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, czy jeśli wniosek o ogłoszenie upadłości złoży wierzyciel, dłużnik ma prawo do złożenia wniosku o pre-pack oraz czy do złożenia tego wniosku jest kiedykolwiek uprawniony podmiot niebędący uczestnikiem postępowania o ogłoszenie upadłości. Zdania były podzielone, jednak ostatecznie wypracowano stanowisko pozwalające na złożenie takiego wniosku każdemu uczestnikowi postępowania o ogłoszenie upadłości, czyli dłużnikowi i temu, kto złożył wniosek o ogłoszenie upadłości. Taka interpretacja pozwalała dłużnikowi na złożenie wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży bez składania wniosku o ogłoszenie upadłości w sytuacji, gdy wniosek taki zgłosił już wcześniej wierzyciel. Nowelizacja potwierdza takie stanowisko. Z nowego brzmienia art. 56a prawa upadłościowego wynika bowiem, że podmiotem legitymowanym do złożenia wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży jest uczestnik postępowania upadłościowego. Wraz z tym przepisem uległ zmianie także art. 56d ust. 2 prawa upadłościowego, dotyczący możliwości złożenia zażalenia na oddalenie lub uwzględnienie wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży, w taki sposób by umożliwić jego złożenie również dłużnikowi nie będącemu wnioskodawcą.
2.2. Termin złożenia wniosku
Kolejna istotna zmiana dotyczy terminu złożenia wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży. Użyte w aktualnej wersji art. 56a prawa upadłościowego sformułowanie, że wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży można złożyć „w postępowaniu o ogłoszenie upadłości” wskazuje bowiem, iż omawiany wniosek rzeczywiście nie musi być złożony jednocześnie z wnioskiem o ogłoszenie upadłości i może być złożony później, nie wskazuje jednak końca terminu, w którym można to uczynić. Należy więc interpretować go w taki sposób, który pozwala na złożenie wniosku o przygotowaną likwidację na każdym etapie postępowania o ogłoszenie upadłości czyli nie tylko na etapie rozpoznawania sprawy przez sąd I instancji, ale też równocześnie z zażaleniem, a nawet przed sądem odwoławczym.
2.3. Liczba nabywców
Niejasności interpretacyjne dotyczyły także warunków sprzedaży w przygotowanej likwidacji, a dokładnie liczby nabywców. Poprzednio obowiązujący art. 56a prawa upadłościowego nie precyzował bowiem czy wniosek może wskazywać więcej niż jednego nabywcę. Nowelizacja ustawy odpowiedziała na ten problem, wprowadzając art. 56a ust. 6, który stanowi wprost, że „wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży może dotyczyć więcej niż jednego nabywcy”. Przepis ten ułatwia współpracę między nabywcami, których interesy nie są konkurencyjne. Dotyczy sytuacji, gdy we wniosku wskazano co najmniej dwóch nabywców zainteresowanych różnymi składnikami majątku upadłego.
2.4. Wymogi formalne wniosku
Dotychczas jedynym wymogiem formalnym związanym z nabywcą był obowiązek złożenia oświadczenia, że między nabywcą a dłużnikiem nie zachodzą powiązania osobowe lub kapitałowe, przepisy nie wymagały natomiast przedłożenia żadnych dokumentów potwierdzających sytuację finansową nabywcy. W odpowiedzi na pojawiające się w praktyce problemy związane z oceną faktu, czy wskazany we wniosku nabywca jest wypłacalny, ustawodawca w nowelizowanych przepisach wprowadził jako warunek formalny wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży złożenie dowodu wpłaty przez nabywcę wadium w wysokości jednej dziesiątej oferowanej ceny. Wymóg ten obwarowany jest sankcją pozostawienia wniosku bez rozpoznania. Takie rozwiązanie pomoże wyeliminować wnioski mające na celu jedynie opóźnienie lub utrudnienie dokonania sprzedaży w trybie przygotowanej likwidacji oraz wnioski składane przez nabywców, których realna sytuacja finansowa nie pozwala na dokonanie zakupu.
Kolejnym nowym wymogiem związanym ze złożeniem wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży jest obowiązek załączenia przez wnioskodawcę listy znanych mu zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na majątku, którego dotyczy wniosek, z podaniem adresów tych wierzycieli oraz odpisów tego wniosku wraz z załącznikami dla wierzycieli zabezpieczonych na majątku. Ustanowienie powyższych wymogów jest reakcją na występujące w poprzednim stanie prawnym próby wykorzystywania instytucji pre-packu przez nieuczciwych dłużników. Nowa regulacja wzmacnia ochronę wierzycieli, w szczególności wierzycieli rzeczowych poprzez wczesne przekazanie im potrzebnych informacji, co pozwala na skuteczną reakcje w razie zagrożenia ich praw. Podobną funkcję pełni obowiązek obwieszczenia o złożeniu wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży (art. 56ab prawa upadłościowego).
2.5. Obligatoryjność zabezpieczenia majątku dłużnika
Zmiany pojawiły się także w regulacjach dotyczących zabezpieczenia majątku dłużnika – stało się ono obligatoryjne. Zgodnie z art. 56aa prawa upadłościowego sąd ustanawia nadzorcę sądowego lub zarządcę przymusowego w każdym przypadku złożenia wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży.
Z zabezpieczeniem tym łączą się określone obowiązki ustanowionych organów – zobowiązane są one złożyć sądowi upadłościowemu, w wyznaczonym terminie, sprawozdanie obejmujące w szczególności informacje na temat stanu finansowego dłużnika, rodzaju i wartości jego majątku oraz przewidywanych kosztów postępowania upadłościowego oraz innych zobowiązań masy upadłości, które należałoby ponieść przy likwidacji na zasadach ogólnych, a także inne informacje istotne dla rozpoznania wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży. Celem powyższych zmian jest zwiększenie transparentności procedury pre-pack oraz ułatwienie weryfikacji wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży przez sąd.
2.6. Aukcja
Kolejną dużą zmianę stanowi zastosowanie w procedurze przygotowanej likwidacji przepisów dotyczących aukcji. Art. 56ca prawa upadłościowego przewiduje, iż w przypadku złożenia co najmniej dwóch wniosków o zatwierdzenie warunków sprzedaży przeprowadza się aukcję pomiędzy nabywcami w celu wyboru najkorzystniejszych warunków sprzedaży. Należy zaznaczyć, że przepis ten dotyczy jedynie wniosków konkurencyjnych, zawierających oferty nabycia dotyczące tego samego składnika majątku upadłego. Do aukcji stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, z tym że: warunki aukcji zatwierdza sąd w składzie jednoosobowym, należy o niej zawiadomić wnioskodawców co najmniej dwa tygodnie przed terminem posiedzenia wyznaczonego w celu jej przeprowadzenia, przeprowadza się ją na posiedzeniu jawnym, prowadzi ją tymczasowy nadzorca sądowy albo zarządca przymusowy pod nadzorem sądu w składzie jednoosobowym i to on dokonuje wyboru najkorzystniejszej oferty i przedstawia ją w sprawozdaniu. Omówione rozwiązanie już teraz budzi sporo wątpliwości, co do jego stosowania w praktyce. Wydaje się, że obligatoryjność aukcji w połączeniu z innymi wprowadzonymi nowelizacją przepisami dotyczącymi pre-packu (jak obowiązek obwieszczenia o złożeniu wniosku) może wpłynąć negatywnie na sprawność i czas trwania postępowania.
2.7. Uwzględnienie wniosku
Ważne zmiany ustawa nowelizująca wprowadziła także w przepisach dotyczących uwzględnienia przez sąd wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży. Aktualnie obowiązujący art. 56c PrUp stanowi, że sąd uwzględnia wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży, jeżeli cena jest wyższa niż kwota możliwa do uzyskania w postępowaniu upadłościowym przy likwidacji na zasadach ogólnych, pomniejszona o koszty postępowania, które należałoby ponieść w związku z likwidacją w takim trybie, natomiast może go uwzględnić jeśli cena jest zbliżona do tej kwoty i przemawia za tym ważny interes publiczny lub możliwość zachowania przedsiębiorstwa dłużnika. Nowe przepisy wprowadzają konieczność pomniejszenia wyżej wspomnianej kwoty możliwej do uzyskania przy likwidacji na zasadach ogólnych nie tylko o koszty postępowania, ale także o inne zobowiązania masy upadłości. Ta stosunkowo niewielka zmiana może niekiedy znacznie wpłynąć na cenę sprzedaży, gdyż w przypadku dużych przedsiębiorstw kwoty tych zobowiązań mogą okazać się spore. Ustawodawca w ust. 3 omawianego przepisu podkreślił także konieczność wstrzymania rozpoznania wniosku do chwili upływu 30 dni od dnia obwieszczenia i 14 dni od doręczenia zabezpieczonym wierzycielom odpisu wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży.
2.8. Zawarcie umowy sprzedaży
Przepisy ustawy nowelizującej sankcjonują także funkcjonujące w praktyce rozumienie art. 56e prawa upadłościowego, dotyczącego zawarcia przez syndyka umowy sprzedaży. Stanowi on, iż syndyk zawiera umowę sprzedaży na warunkach określonych w postanowieniu sądu nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia uprawomocnienia się tego postanowienia chyba że zaakceptowane przez sąd warunki umowy przewidywały inny termin. Zmiana sformułowania z „od dnia uprawomocnienia się postanowienia” na „od dnia stwierdzenia prawomocności postanowienia” pozwoli wyeliminować występującą niekiedy w praktyce niepewność co do prawomocności postanowienia, związaną ze specyfiką funkcjonowania sądu i obiegiem korespondencji.
2.9. Wydanie składników majątku
W poprzednim stanie prawnym, zgodnie z art. 56f prawa upadłościowego, jeżeli do wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży był dołączony dowód wpłaty pełnej ceny, niezwłocznie po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości mogło zostać wydane nabywcy jedynie przedsiębiorstwo. Przepis ten nie dotyczył więc ani zorganizowanej części przedsiębiorstwa, ani innych składników majątkowych stanowiących znaczną część przedsiębiorstwa, które były objęte umową sprzedaży. W nowej wersji przepisu słowo „przedsiębiorstwo” zastąpiono wyrażeniem „przedmiot sprzedaży”, co pozwala na rozszerzenie możliwości niezwłocznego wydania składnika majątku na każdy przedmiot sprzedaży. Wprowadzając do omawianego przepisu ust. 1a, ustawodawca wydłużył także termin na dokonanie wpłaty pełnej ceny, zezwalają na nie również w toku postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości albo po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości.
2.10. Uchylenie lub zmiana postanowienia o zatwierdzeniu warunków sprzedaży
Zmienił się także art. 56h prawa upadłościowego. Przyznaje on nie tylko syndykowi, ale też nabywcy prawo do złożenia do sądu wniosku o uchylenie lub zmianę postanowienia o zatwierdzeniu warunków sprzedaży w wypadku, gdy po jego wydaniu nastąpiła zmiana w wycenie składnika majątku będącego przedmiotem sprzedaży lub ujawniły się nowe okoliczności, mające istotny wpływ na jego wartość np. doszło do jego zniszczenia czy uszkodzenia. Zmiana wartości takiego składnika może zaś polegać zarówno na jej wzroście jak i spadku.
3. Podsumowanie.
Jak widać na podstawie omówionych powyżej przepisów, w odniesieniu do instytucji przygotowanej likwidacji nowelizacja w dużym stopniu sankcjonuje wypracowane w praktyce sposoby radzenia sobie z niedoskonałościami poprzednich regulacji. Uwidaczniają to przepisy dotyczące choćby legitymacji do złożenia wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży, wniosku o uchylenie lub zmianę postanowienia o zatwierdzeniu warunków sprzedaży czy zażalenia na postanowienie oddalające lub uwzględniające wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży. Rozwiązania nowe, takie jak obowiązek obwieszczenia o złożeniu wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży, załączenia przez wnioskodawcę listy znanych mu zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na majątku, którego dotyczy wniosek, obligatoryjne ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego bądź zarządcy przymusowego oraz obligatoryjność aukcji mają natomiast na celu poprawę efektywności i transparentności postępowania i dążą do jak najpełniejszego zaspokojenie roszczeń wierzycieli. Istnieje jednak niebezpieczeństwo, że będą się one również przyczyniać do przedłużania się czasu trwania postępowań upadłościowych. Tworzą także sporo nowych wątpliwości interpretacyjnych. W najbliższych miesiącach z pewnością okaże się jak poradzi sobie z nimi praktyka.