Rozszerzenie ochrony konsumenckiej na jednoosobowych przedsiębiorców

28 sierpnia 2020 Ogólne

1. Planowana nowelizacja

W styczniu 2021 roku wejdzie w życie nowelizacja zmieniająca przepisy kodeksu cywilnego oraz ustawy o prawach konsumenta, która w określonych przypadkach rozciąga ochronę przyznaną konsumentom na osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Przedmiotowa nowelizacja nie obejmie ani spółek osobowych ani kapitałowych.

Należy także zaznaczyć, że w związku z nowelizacją nie ulega zmianie definicja konsumenta z art. 22(1) k.c., nadal odnosić się będzie jedynie do osoby fizycznej dokonującej z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, o ile nie występują w umowie prywatnie (jako konsument), nie będą więc objęte zakresem tej definicji. Jednakże, na gruncie nowych przepisów niektóre z uprawnień przysługujących konsumentom będą w określonych sytuacjach przysługiwać także jednoosobowym przedsiębiorcom.

2. Przedsiębiorca na prawach konsumenta

Rodzaj uprawnień jednoosobowego przedsiębiorcy wynikający z konkretnej umowy będzie zależeć od charakteru dokonywanej przez niego czynności (działalność zawodowa versus niezawodowa). Przesłanką niezbędną do skorzystania przez przedsiębiorcę z nowych regulacji jest więc ustalenie niezawodowego charakteru zawieranej pomiędzy przedsiębiorcami umowy, gdzie przynajmniej jedna ze stron jest osobą fizyczną figurującą w CEIDG. Oznacza to, że zawierana umowa nie może dotyczyć dziedziny, która stanowi trzon działalności gospodarczej jednoosobowego przedsiębiorcy.

Wprowadzany nowelizacją art. 385(5) k.c. stanowi bowiem, iż przepisy kodeksu cywilnego zawarte w art. 385(1)-385(3) k.c., przepisy związane z rękojmią za wady (z wyjątkiem art. 558 § 1 zdanie drugie, art. 563 oraz art. 567 § 2 k.c.) oraz przepisy dotyczące roszczeń w związku z wadliwością rzeczy sprzedanej, odnoszące się do konsumentów, stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Wspomniane powyżej przepisy, których stosowanie rozszerza się na jednoosobowego przedsiębiorcę, dotyczą ważnych uprawnień przyznawanych do tej pory jedynie konsumentom. Na mocny nowelizacji, jednoosobowy przedsiębiorca zawierający umowę o niezawodowym charakterze zyskuje między innymi poniższe przywileje:

ochronę przed stosowaniem we wzorcach umownych klauzul abuzywnych (385[5] k.c.) – jednoosobowego przedsiębiorcy nie będą wiązać postanowienia umowy nieuzgodnione indywidualnie, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszając jego interesy; nie dotyczy to jednak postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny;

możliwość odstąpienia od umowy zawartej na odległość poza lokalem przedsiębiorstwa (art. 38a ustawy o prawach konsumenta) - w terminie 14 dni lub w terminie 12 miesięcy, jeżeli sprzedawca nie poinformuje przedsiębiorcy o przysługującym mu prawie odstąpienia od umowy;

rozszerzone prawo rękojmi za wady rzeczy sprzedanej (art. 556[4] oraz art. 556[5] k.c.) - sprzedawca nie będzie mógł wyłączyć rękojmi przez sam wzgląd na fakt, że kupujący również jest przedsiębiorcą; przedsiębiorca objęty nowelizacją zyska również prawo do domniemania istnienia wady fizycznej w momencie wydania rzeczy, jeżeli wada ta została stwierdzona w ciągu roku od wydania rzeczy;

roszczenie regresowe do poprzedniego sprzedawcy w związku z wykonaniem reklamacji (art. 576[5] k.c.)

Należy jednak pamiętać, że w związku z faktem, iż ustawowa definicja konsumenta nie ulegnie zmianie, jednoosobowemu przedsiębiorcy w sporach z innymi przedsiębiorcami nie będzie przysługiwać prawo do korzystania z pomocy rzeczników praw konsumentów oraz UOKiK.

3. Skutki zaplanowanych zmian

Z uzasadnienia ustawy wynika, że celem wprowadzanej nowelizacji jest poprawa pozycji jednoosobowych przedsiębiorców w stosunkach z innymi przedsiębiorcami. Nierzadko, poza dziedzinami związanymi z prowadzoną działalnością posiadają świadomość prawną podobna jak przeciętny konsument. Pożądane wydaje się więc zlikwidowanie istniejącej w tym zakresie dysproporcji.

W związku z wprowadzonymi regulacjami osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą powinny również zwrócić uwagę, że często dotychczas stosowana praktyka wpisywania jak najszerszego zakresu prowadzonej działalność w CEIDG, od momentu wejścia w życie nowych przepisów może rodzić dla nich negatywne konsekwencje i w wyraźny sposób ograniczać możliwość skorzystania z rozszerzonej ochrony.

Jeśli zaś chodzi o drugą stronę stosunku prawnego, wydaje się, że skutki wprowadzanych zmian najbardziej odczują sprzedawcy sklepów internetowych. Powstanie konieczność zaktualizowania regulaminów i wzorów umów oraz rozszerzenia obowiązku informacyjnego względem klientów będących przedsiębiorcami. Problemem może być również brak dobrego sposobu na weryfikację charakteru zakupu. Przykładowymi rozwiązaniami tego problemu może być wprowadzenie oświadczeń, wypełnianych w trakcie zakupu lub weryfikacja kupującego w CEIDG pod kątem prowadzonej przez niego działalności.