Fundacja Rodzinna - narzędzie dla ostrożnych

Fundacja Rodzinna w Polsce to stosunkowo nowe, lecz dynamicznie rozwijające się narzędzie prawne, które pozwala na skuteczne zabezpieczenie i zarządzanie majątkiem rodzinnym na wiele lat, również po śmierci fundatora. Fundacja Rodzinna umożliwia gromadzenie, pomnażanie i przekazywanie majątku beneficjentom zgodnie z wolą fundatora, a także prowadzenie działalności gospodarczej w ograniczonym zakresie (funkcjonalnie przypomina anglosaski trust, popularny wśród zamożnych rodzin amerykańskich, służący akumulacji majątku i organizacji sukcesji).

Głównym celem fundacji jest ochrona majątku rodzinnego przed rozdrobnieniem oraz zapewnienie stabilnego zarządzania i płynnej sukcesji międzypokoleniowej, co może być szczególnie ważne dla przedsiębiorców i inwestorów. Fundacja działa jako podmiot prawny, który nie ma udziałowców czy wspólników, co pozwala uniknąć problemów związanych z podziałem majątku i kontynuacją działalności gospodarczej przez kolejne pokolenia. Dodatkowo, fundacje rodzinne korzystają z korzystnych rozwiązań podatkowych, takich jak zwolnienie dochodów z podatku CIT pod warunkiem prowadzenia działalności zgodnej z celami statutowymi, a wypłaty dla beneficjentów opodatkowane są stawką 15%, co czyni je atrakcyjnym narzędziem sukcesyjnym.

Pomimo wielu zalet, korzystanie z fundacji rodzinnej wymaga ostrożności. Organy skarbowe w Polsce dopiero uczą się praktycznego funkcjonowania fundacji i coraz częściej kwestionują działania fundacji, które ich zdaniem są wykorzystywane do agresywnej optymalizacji podatkowej. W ostatnim czasie Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) zaostrzyła stanowisko wobec fundacji, które w nieprzemyślany sposób realizują swoje cele, traktując fundację jedynie jako „narzędzie” do agresywnej optymalizacji podatkowej. Fiskus może wtedy zastosować klauzulę generalną przeciw unikaniu opodatkowania i pozbawić podatnika korzyści podatkowych.

Przykładem są odmowy wydania opinii zabezpieczających w sprawach, gdzie fundatorzy wnosili do fundacji udziały w spółkach, następnie sprzedawali je niezależnemu inwestorowi, a środki rozdzielali beneficjentom zgodnie ze statutem. Organy podatkowe uznały takie działania za pozorne i służące wyłącznie optymalizacji podatkowej, bez uzasadnienia ekonomicznego. Uwikłanie fundacji w poszczególne czynności musi być uzasadnione ekonomicznie. Korzystanie z optymalizacji podatkowej musi być konsekwencją działania fundacji rodzinnej, a nie celem samym w sobie. To, i wiele innych detali, decydują o tym, czy czynność będzie uznana za unikanie opodatkowania czy za działalność realizującą statut Fundacji.

Szczególną uwagę fiskus zwraca na nabycie i zbycie nieruchomości przez fundacje rodzinne. Jeśli przed nabyciem nieruchomości fundatorzy zakładają możliwość jej późniejszej sprzedaży, organy podatkowe mogą uznać, że nieruchomość została zakupiona wyłącznie w celu dalszego zbycia co automatycznie oznacza brak możliwości korzystania ze zwolnienia z CIT.

Ponadto, organy podatkowe negatywnie oceniają sytuacje, gdy fundacja nabywa mienie w oczekiwaniu na wzrost jego wartości, co jest równoznaczne z nabyciem w celu dalszej sprzedaży, a więc działaniem sprzecznym z celami statutowymi fundacji i mogącym prowadzić do zastosowania sankcji podatkowych.

W orzecznictwie dotyczącym opodatkowania nieruchomości przez fundacje rodzinne występują istotne rozbieżności, nawet w pozornie podobnych sprawach. Przykładowo, WSA w Warszawie uznał, że wniesienie nieruchomości aportem do spółki w krótkim czasie od jej nabycia stanowi działanie o charakterze optymalizacyjnym i podlega sankcyjnemu opodatkowaniu. Z kolei WSA w Poznaniu praktycznie w tym samym czasie i analogicznej sytuacji uchylił niekorzystną interpretację organu podatkowego, stwierdzając, że jeśli nieruchomość została nabyta w ramach działalności statutowej fundacji, to zwolnienie podatkowe powinno zostać zachowane. Te rozbieżne stanowiska pokazują, że ocena transakcji fundacji rodzinnych w zakresie nieruchomości jest nadal kwestią sporną i wymaga indywidualnej analizy. Każda czynność powinna być odpowiednio zaplanowana, tak aby ocena organów była zbieżna z naszymi oczekiwaniami.

Fundacja Rodzinna to bardzo atrakcyjne narzędzie do ochrony majątku i planowania sukcesji, które może przynieść liczne korzyści, w tym podatkowe. Jednak jej skuteczne i bezpieczne wykorzystanie wymaga przemyślanej strategii, uzasadnionych ekonomicznie działań oraz ścisłego przestrzegania przepisów prawa i interpretacji organów skarbowych. Szczególną ostrożność należy zachować przy transakcjach dotyczących udziałów w spółkach i nieruchomości, gdzie fiskus jest szczególnie wyczulony na próby nadużyć i agresywnej optymalizacji podatkowej. Niewątpliwie niezbędne jest korzystanie z fachowego doradztwa prawnego i podatkowego, aby fundacja mogła spełniać swoje cele przez wiele lat, zgodnie z wolą fundatora.