Uprzywilejowanie udziałów

Zasady zawiązywania i sposób funkcjonowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zostały uregulowane w Kodeksie spółek handlowych („KSH”). Zasadą jest, że wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mają równe (proporcjonalne do posiadanych udziałów) prawa i obowiązki w spółce. Dopuszczalne jest jednak uprzywilejowanie wspólników poprzez przyznanie im szczególnych korzyści lub uprzywilejowanie posiadanych przez nich udziałów. W niniejszej publikacji przybliżymy najważniejsze kwestie związane z zagadnieniem uprzywilejowania.

1. Uprzywilejowanie podmiotowe

Na podstawie art. 159 KSH wspólnicy mogą przyznać jednemu, niektórym lub wszystkim wspólnikom szczególne korzyści, które będą skuteczne wobec spółki. Warunkiem jest aby te szczególne korzyści zostały dokładnie określone w umowie spółki. Uprzywilejowanie takie dotyczy osoby wspólnika, a nie posiadanych przez niego udziałów. Uprzywilejowania podmiotowe to prawa przyznane bezpośrednio, określonej, konkretnej osobie, nazwanej z imienia i nazwiska, stanowiące niezbywalne prawa podmiotowe, które są związane z osobą a nie z udziałami w spółce. Katalog uprawnień jest katalogiem otwartym. Szczególne korzyści mogą być majątkowe lub o charakterze korporacyjnym. Granice uprzywilejowania wspólnika w zakresie szczególnych korzyści wyznacza nie tyle ustawa, ile ich zgodność z naturą prawną spółki, dobrymi obyczajami oraz zasadami współżycia społecznego.

W ramach dopuszczalnych uprawnień osobistych o charakterze korporacyjnym najpopularniejsze w praktyce są: (1) prawo powoływania i odwoływania organów spółki, (2) prawo zwoływania zgromadzeń wspólników, (3) prawo pierwszeństwa (pierwokupu) nabycia zbywanych udziałów przez innego wspólnika, (4) uprzywilejowanie w zakresie dywidendy oraz (5) uprzywilejowanie w zakresie prawa głosu.

2. Uprzywilejowanie przedmiotowe

Jest to sytuacja gdy na podstawie art. 174 KSH w umowie spółki przewidziano, że z określonymi udziałami związane są „większe” niż wynikające z KSH, a przysługujące udziałom zwykłym uprawnienia korporacyjne lub majątkowe. Uprawnienie to musi zostać przewidziane w umowie spółki pod rygorem bezskuteczności.

Katalog tych uprawnień jest katalogiem otwartym, może on w szczególności dotyczyć prawa głosu, prawa do dywidendy lub sposobu uczestniczenia w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki.

Jednocześnie zastrzeżono, że uprzywilejowanie dotyczące prawa głosu nie może przyznawać uprawnionemu więcej niż trzy głosy na jeden udział, natomiast uprzywilejowanie dotyczące dywidendy nie może przewyższać o więcej niż połowę dywidendy przysługującej udziałom nieuprzywilejowanym.

W umowie spółki można uzależnić przyznanie szczególnych uprawnień zarówno podmiotowych, jak i przedmiotowych od spełnienia określonego świadczenia przez wspólnika na rzecz spółki, od upływu terminu, a także ziszczenia się warunku.

3. Uprzywilejowanie przedmiotowe co do wysokości dywidendy w praktyce.

Zastrzegając uprzywilejowanie udziałów co do prawa do dywidendy należy pamiętać o:

• zastrzeżeniu uprzywilejowania w umowie spółki pod rygorem bezskuteczności;
• określenie dokładne uprzywilejowania aby nie budziło wątpliwości, w przeciwnym razie będzie postanowieniem umownym nieważnym;
• uprzywilejowanie nie może przewyższać o więcej niż o połowę dywidendy przysługującej udziałom uprzywilejowanym (art. 196 KSH).

W związku z powyższym w umowie spółki należy zawrzeć postanowienie określające sposób wyliczenia dywidendy przeznaczonej do podziału pomiędzy wspólników. W naszej ocenie najbardziej przejrzystym jest zastosowanie wzoru matematycznego, który zagwarantuje, że uprawnienie będzie możliwe do wyliczenia, a także zakres uprzywilejowania nie będzie budził wątpliwości.

Przykład:

W spółce występuje trzech wspólników: wspólnik A posiadający 25 (dwadzieścia pięć) udziałów, wspólnik B posiadający 25 (dwadzieścia pięć) udziałów i wspólnik C posiadający 50 (pięćdziesiąt) udziałów. Udziały w liczbie 10 (dziesięciu) wspólnika A są uprzywilejowane w zakresie prawa do dywidendy w wysokości 150% wartości dywidendy udziałów nieuprzywilejowanych. Kwota dywidendy przeznaczonej do podziału pomiędzy wspólników wynosi 105.000 (sto pięć tysięcy) złotych.

Do wyliczenia dywidendy zastosowany powinien zostać poniższy wzór:

DWU = KD x [((UU x 1,5*) + UN) / ((UU x 1,5*) + WPU)]
gdzie:
DWU - dywidenda dla wspólnika posiadającego udziały uprzywilejowane,
KD - łączna kwota dywidendy,
UU - liczba udziałów uprzywilejowanych,
UN – liczba udziałów nieuprzywilejowanych wspólnika posiadającego udziały uprzywilejowane,
WPU – wszystkie udziały nieuprzywilejowane,
*- współczynnik uprzywilejowania np. przy 150% będzie to 1,5, przy 120% będzie to 1,2.

 

DWN = KD x UNW / ((UU x 1,5*) + WPU)
gdzie:
DWN - dywidenda dla wspólnika posiadającego jedynie udziały nieuprzywilejowane,
KD - łączna kwota dywidendy,
UNW – liczba udziałów wspólnika posiadającego jedynie udziały nieuprzywilejowane,
UU – liczba udziałów uprzywilejowanych,
WPU – wszystkie udziały nieuprzywilejowane,
*- współczynnik uprzywilejowania np. przy 150% będzie to 1,5, przy 120% będzie to 1,2.

 

Odpowiedź:

W wyniku podziału kwoty dywidendy pomiędzy wspólników wspólnik A powinien otrzymać 30.000 zł, wspólnik B powinien otrzymać 25.000 zł oraz wspólnik C powinien otrzymać 50.000 zł.