Nowe ograniczenia prawne z perspektywy MŚP i dużego przedsiębiorcy
Rzeczywistością wielu przedsiębiorców w Polsce często współpracujących z największymi podmiotami na rynku są długie oczekiwania na płatność od strategicznego klienta. Nowelizacją ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych z dniem 1 stycznia 2020 roku weszły w życie nowe przepisy znacząco wpływające na relacje handlowe między przedsiębiorcami, istotnie wzmacniając pozycję małych i średnich podmiotów w stosunku do dużych kontrahentów.
Status przedsiębiorcy ustalany jest na podstawie wytycznych zamieszczonych w załączniku I do rozporządzenia Komisji (UE) z dnia 17 czerwca 2014 roku. Wynika z niego, że dużym przedsiębiorcą jest podmiot, który nie jest mikro-, małym-, ani średnim przedsiębiorcą ( dalej: MŚP):
- Zatrudnia co najmniej 250 pracowników, lub
- Roczny obrót przekracza 50 milionów euro ( ewentualnie roczna suma bilansowa przekracza 43 miliony euro).
Warto zaznaczyć, że należy brać pod uwagę nie tylko indywidualne dane przedsiębiorstwa, ale także podmiotów powiązanych i partnerskich, w tym także spółek z grupy kapitałowej.
Zgodnie z przedmiotową nowelizacją przy każdej transakcji handlowej duży przedsiębiorca będący dłużnikiem musi informować mniejszych, o posiadaniu przez niego statusu dużego przedsiębiorcy. Oświadczenie należy złożyć w formie, w jakiej zawierana jest transakcja handlowa- najpóźniej w chwili jej zawarcia. Niezłożenie przez dłużnika oświadczenia albo złożenie oświadczenia niezgodnego ze stanem rzeczywistym stanowi wykroczenie karane grzywną do 5 tys. złotych. Dodatkowo do jego obowiązków należy weryfikacja oświadczenia, np. poprzez sprawdzenie publicznych źródeł. Co ważne dłużnik będący dużym przedsiębiorcą nie może powołać się na oświadczenie wierzyciela, że ten nie jest MŚP.
Istotną zmianą jest też wyznaczenie nowych terminów zapłaty, w których wierzycielem jest MŚP a dłużnikiem duży przedsiębiorca. Termin ten zostaje skrócony do maksymalnie 60 dni od dnia doręczenia faktury dokumentującej dostawę towarów lub wykonanie usługi. Do tej pory możliwe było ustalenie dłuższego terminu płatności, o ile takie ustalenie nie było rażąco nieuczciwe dla wierzyciela.
W praktyce może to oznaczać, że przedłużenie umowne takiego terminu jest nieważne z mocy prawa. Dłuższy niż 60 dniowy termin zapłaty można jednak nadal ustalić w transakcjach symetrycznych, w których obie strony należą do tej samej kategorii przedsiębiorców ( duży przedsiębiorca albo MŚP).
Dodatkowo wprowadzono zmiany w zakresie stawek rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Dotychczas kwota ta w każdym przypadku stanowiła 40 euro. Obecnie wysokość rekompensaty wynosi od 40 euro do 100 euro i jest uzależniona od wartości dochodzonego świadczenia pieniężnego.
Przepisy korzystne z punktu widzenia MŚP, stosowane są do umów zawartych od 1 stycznia 2020 roku. Do umów zawartych przed 1 stycznia 2020 roku stosuje się stare przepisy w zakresie terminów zapłaty, z zastrzeżeniem różnic w wyliczeniu ewentualnych odsetek w przypadku dochodzenia roszczeń.
Warto zaznaczyć, że istnieje także zobowiązanie największych przedsiębiorców do składania sprawozdania o stosownych terminach zapłaty.
Przedsiębiorcy, których:
1) Indywidualny przychód przekracza 50 mln euro, lub
2) Podatkowe grupy kapitałowe ( bez względu na wysokość osiągniętych przychodów);
mają obowiązek składania do ministerstwa ds. gospodarki sprawozdań o terminach zapłaty stosowanych w poprzednim roku kalendarzowym.
Sprawozdania mają być przekazywane drogą elektroniczną w terminie do 31 stycznia każdego roku i będą one dostępne publicznie. Pierwsze sprawozdanie przekazywane za 2020 rok trzeba będzie złożyć maksymalnie do 31 stycznia 2021 roku. Obowiązek sprawozdania nałożono na kierownika danego podmiotu tj. co do zasady członka, lub członków zarządu. Nieprzekazanie sprawozdania do publikacji jest zagrożone karą grzywny.
W tym miejscu warto też zaznaczyć, że dla największych podmiotów dokonujących obrotu dewizowego istnieje wymóg raportowania do Narodowego Banku Polskiego danych o dokonanym obrocie dewizowym w zakresie niezbędnym do sporządzenia bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej. Należy podkreślić, że między innymi przedsiębiorcy- rezydenci, których łączna kwota aktywów i pasywów na koniec roku przekracza 10 mln złotych i jednocześnie nie przekracza 300 mln złotych, mają obowiązek przekazywania NBP kwartalnych sprawozdań w terminie 26 dni po zakończeniu każdego kwartału. Niedopełnienie obowiązku zgłoszenia danych wypełnia znamiona przestępstwa skarbowego i może podlegać karze grzywny na gruncie kodeksu karnego skarbowego.
Istotną zmianą jest także wprowadzenie zakazu nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych pod rygorem sankcji nakładanych przez prezesa UOKiK po przeprowadzeniu nowego rodzaju postępowania w sprawie nadmiernych opóźnień ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.
W początkowym okresie obowiązywania nowych przepisów przyjęto, że podlegające karze pieniężnej nadmierne opóźnianie się ma miejsce wówczas, gdy w okresie kolejnych trzech miesięcy suma wartości świadczeń niezapłaconych lub zapłaconych po terminie przez danego przedsiębiorcę wynosi co najmniej 5 mln zł. Przy czym po dwóch latach obowiązywania ustawy zasady te ulegną zaostrzeniu – od początku 2022 r. do nadmiernego opóźnienia dojdzie, kiedy kwota zaległości wynosić będzie 2 mln zł.
Wszczęcie postępowania będzie następować z urzędu. Prezes UOKiK nie może jednak badać okresu wypadającego wcześniej niż dwa lata przed dniem wszczęcia postępowania. Za nieudzielenie żądanych informacji prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości do 5 proc. przychodu osiągniętego w poprzednim roku podatkowym (ale nie więcej niż równowartość 50 mln euro).