Fundacje rodzinne

Prawo gospodarcze

Fundacja rodzinna

Wszystko wskazuje na to, że do polskiego porządku prawnego zostanie wprowadzone bardzo użyteczne i stosunkowo proste narzędzie, które będzie mogło posłużyć zarówno jako wehikuł inwestycyjny pozwalający na optymalizację podatkową bez konieczności budowania skomplikowanych struktur poza Polską a zarazem może posłużyć jako narzędzie sukcesji rodzinnych przedsiębiorstw.

Ten instrument to tzw. fundacja rodzinna. Wraz z niniejszym artykułem, ogólnie opisującym czym będzie fundacja rodzinna inicjujemy całą serię publikacji przybliżających to narzędzie i jego możliwe zastosowania.

 

Podstawowe zasady funkcjonowania fundacji rodzinnej

  • Jak powołać fundację rodzinną

Fundacja rodzinna, po wpisie jej do rejestru fundacji rodzinnych, uzyska status osoby prawnej (analogicznie jak np. spółka z o.o.). Uprawnionym do założenia fundacji rodzinnej będzie tylko osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, w założeniu ma to być właściciel firmy. Osoba ta będzie mieć w fundacji rodzinnej status fundatora (który to status będzie niezbywalny). Fundację rodzinną będzie mogło też założyć więcej osób - fundatorów, w tym niespokrewnionych. Fundatorem może być przy tym osoba fizyczna, której centrum interesów osobistych lub gospodarczych znajduje się poza granicami Polski, w tym cudzoziemiec.

Fundator będzie mieć możliwość utworzenia fundacji rodzinnej jeszcze za swojego życia (wówczas przyjmuje akt założycielski w formie aktu notarialnego) lub przewidzenia jej w testamencie (zawartego w formie aktu notarialnego). W tym ostatnim przypadku, fundacja rodzinna może być założona tylko przez jednego fundatora (nie ma możliwości sporządzenia wspólnego testamentu).

Do utworzenia fundacji rodzinnej konieczne będzie ponadto ustalenie jej statutu, który będzie zgłaszany do sądu rejestrowego oraz będzie jawny, ustanowienie organów wymaganych przez ustawę lub statut, wniesienie przez fundatora mienia o wartości co najmniej 100 000 zł, sporządzenie spisu majątku oraz wpis do rejestru fundacji rodzinnych. Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo ogłoszenia testamentu powstanie fundacja rodzinna w organizacji.

Założenie fundacji rodzinnej nie będzie szczególnie kosztowne: opłata sądowa od wniosku o zarejestrowanie fundacji rodzinnej w rejestrze fundacji rodzinnych wynosić będzie 500 zł (zmiana wpisu 250 zł) – identycznie do wniosków o wpis i zmianę w spółkach handlowych.

  • Minimalny kapitał

Fundator zobowiązany będzie do wyposażenia fundacji w aktywa, których wartość nie powinna być niższa niż 100 000 zł. Jeśli w trakcie działalności fundacji rodzinnej wartość jej majątku spadnie poniżej tej kwoty, w pierwszej kolejności osiągnięte w przyszłości zyski powinny uzupełnić ten fundusz do kwoty 100 000 zł.

  • Działalność fundacji rodzinnej, pozyskiwanie majątku

Fundacja rodzinna będzie mogła prowadzić działalność gospodarczą w bardzo ograniczonym zakresie. Z założenia fundacja rodzinna powinna pełnić rolę inwestora pasywnego, a zatem realizować przedsięwzięcia gospodarcze poprzez inne podmioty, w których posiadać będzie udziały, akcje, czy też ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej. Sama fundacja rodzinna będzie mogła w szczególności zbywać mienie, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia, wynajmować/wydzierżawiać (udostępniać na innej podstawie) mienie, uczestniczyć w funduszach inwestycyjnych, kupować i sprzedawać akcje, obligacje, pobierać odsetki z lokat bankowych, udzielać pożyczek, prowadzić gospodarstwo rolne.

Nabycie nowych składników majątkowych przez fundację rodzinną nie będzie podlegać ograniczeniom. Fundacja rodzinna będzie mogła w szczególności otrzymywać darowizny, przy czym darczyńca nie będzie stawał się fundatorem w związku z dokonaniem nieodpłatnego świadczenia na rzecz fundacji rodzinnej.

  • Beneficjenci

Beneficjentami fundacji rodzinnej, tj. podmiotami, otrzymującymi określone świadczenia od fundacji rodzinnej, będą mogły być wyłącznie osoby fizyczne i organizacje pożytku publicznego. Beneficjent nie musi być osobą spokrewnioną z fundatorem, ale może nim być sam fundator. Statut będzie określał, komu i co przysługuje od fundacji rodzinnej. Określenie rodzaju korzyści przysługujących uprawnionym będzie wyłączną i swobodną decyzją fundatora. Co do zasady będą to najprawdopodobniej wypłaty pieniężne albo inne świadczenia o charakterze majątkowym, np. prawo do korzystania z rzeczy. Świadczenie na rzecz beneficjenta będzie można przyznać pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu (np. warunek ukończenia studiów, ukończenie określonego wieku). Jednakże realizacja świadczenia na rzecz beneficjenta nie będzie mogła zagrażać wypłacalności fundacji rodzinnej i każdorazowo będzie uzależniona od bieżącej sytuacji finansowej fundacji. W przypadku braku możliwości zaspokojenia beneficjentów w pełnej wysokości, w związku ze zobowiązaniami wobec osób trzecich, zarząd dokona miarkowania świadczeń, tak żeby nie pokrzywdzić żadnego z beneficjentów.

Beneficjent będzie mógł zrezygnować z niektórych albo wszystkich świadczeń lub zrzec się uprawnień beneficjenta. Beneficjent nie będzie mógł natomiast zbyć swoich praw i obowiązków jako beneficjenta, nie dotyczy to jednak jego wierzytelności.

  • Organy fundacji rodzinnej

Organem zarządzającym dla fundacji rodzinnej będzie zarząd. Fundacja rodzinna będzie ponadto zobowiązana do ustanowienia zgromadzenia beneficjentów (składającego się z części lub wszystkich beneficjentów). Mimo skojarzeń z funkcjonującymi w spółkach kapitałowych zgromadzeniem wspólników czy walnym zgromadzeniem,  zgromadzenie beneficjentów będzie mieć zasadniczo inne kompetencje. Zadaniem zgromadzenia beneficjentów będzie podejmowanie uchwał w konkretnych, ściśle określonych w ustawie bądź statucie sprawach, mających głównie zagwarantować ciągłość działalności fundacji rodzinnej. Organ ten nie będzie co do zasady angażował się w bieżącą działalność fundacji rodzinnej. Fakultatywnym organem fundacji rodzinnej będzie organ nadzoru – rada nadzorcza. Obowiązek powołania rady nadzorczej powstanie, gdy liczba beneficjentów przekroczy 25 osób.

  • Odpowiedzialność

Przekazanie majątku do fundacji rodzinnej nie powinno pogarszać sytuacji wierzycieli fundatora w związku z zaciągniętymi przez niego zobowiązaniami cywilnoprawnymi. Fundacja rodzinna będzie ponosić odpowiedzialność solidarną za zobowiązania fundatora powstałe przed ustanowieniem fundacji rodzinnej. Natomiast odpowiedzialność fundacji rodzinnej za obowiązki alimentacyjne fundatora rozciągać się będzie na te powstałe zarówno przed, jak i po ustanowieniu fundacji rodzinnej, gdy egzekucja z jego majątku będzie bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność). Odpowiedzialność fundacji rodzinnej będzie ograniczona do wartości mienia wniesionego przez fundatora według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela (zakres odpowiedzialności fundacji rodzinnej w tym zakresie będzie zatem analogiczny do odpowiedzialności w przypadku zbycia przedsiębiorstwa - art. 554 Kodeksu cywilnego).

Za zobowiązania fundacji rodzinnej fundator nie będzie ponosił odpowiedzialności.

  • Audyt

Fundacja rodzinna będzie zobowiązana do przeprowadzania audytu co najmniej raz w ciągu czterech lat funkcjonowania fundacji rodzinnej. Audyt będzie przeprowadzany częściej, jeżeli sprawozdanie finansowe fundacji rodzinnej będzie podlegało badaniu zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, tj. jeżeli w poprzednim roku obrotowym, spełnione będą co najmniej dwa z poniższych warunków:

  1. średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,

  2. suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500 000 euro;

  3. przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro ( art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy o rachunkowości).

 W takim przypadku audyt powinien być przeprowadzony w tym samym terminie co badanie.

  • Rozwiązanie i likwidacja fundacji rodzinnej

Uregulowania w zakresie zakończenia bytu fundacji rodzinnej są zbliżone do regulacji obowiązujących w spółkach kapitałowych. W przypadku wystąpienia zdarzenia skutkującego rozwiązaniem fundacji rodzinnej, będzie ona rozwiązywana z chwilą wykreślenia z rejestru, co do zasady po przeprowadzeniu likwidacji. W okresie likwidacji nie będą przekazywane beneficjentowi świadczenia (nawet częściowo) oraz nie będzie dokonany podziału majątku fundacji rodzinnej przed spłaceniem wszystkich zobowiązań wobec osoby innej niż beneficjent.

Funkcję likwidatorów fundacji rodzinnej będą pełnić członkowie zarządu albo osoby wyznaczone przez sąd. Ich zadaniem będzie przede wszystkim zaspokojenie wierzycieli, a następnie przekazanie pozostałego majątku osobom uprawnionym.

Mienie pozostałe w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej w pierwszej kolejności będzie przysługiwało fundatorowi, w przypadku gdy fundacja rodzinna będzie rozwiązywana za jego życia. W przeciwnym wypadku mienie powinno być przekazane beneficjentom wskazanym w statucie. W razie śmierci fundatora albo braku wskazania w statucie uprawnionych beneficjentów, mienie należy przekazać spadkobiercom fundatora.

Odpowiedzialność za zobowiązania fundacji rodzinnej, które przechodzą na osoby otrzymujące mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, będzie ograniczała się do wartości nabytego mienia według stanu z chwili nabycia, a według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela.

 

Kwestie podatkowe

  • Wniesienie majątku do fundacji

Wniesienie majątku do fundacji rodzinnej będzie neutralne podatkowo, tj. nie będzie się wiązać z żadnymi obciążeniami podatkowymi po żadnej ze stron (fundator – fundacja rodzinna).

  • Świadczenia na rzecz beneficjentów

Przychody uzyskane przez fundatora, jak i przez beneficjenta będącego w stosunku do fundatora osobą zaliczoną do tzw. „grupy zero” na podstawie art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (tj. małżonek, zstępny, wstępny, pasierba, rodzeństwo, ojczym i macocha), z tytułu otrzymania świadczenia albo mienia po rozwiązaniu fundacji, będą zwolnione z podatku PIT. Przy tym zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych zostanie tylko część świadczenia lub mienia nabytego przez fundatora lub osobę należącą do „grupy zero” w stosunku do fundatora – chodzi o część odpowiadającą aktualnej proporcji właściwej dla tego fundatora zamieszczonej w spisie majątku.

Przychody uzyskiwane przez beneficjentów nie należących do „grupy zero” będą podlegały opodatkowaniu PIT w stawce 15% przychodu.

  • Dochody fundacji rodzinnej

Dochody osiągane przez fundację rodzinną  będą co do zasady podlegały zwolnieniu z CIT – dotyczy to dochodów z działalności ustawowo dozwolonej. Podjęcie działalności w innym zakresie niż ustawowo dozwolony spowoduje objęcie uzyskiwanych z tego tytułu przychodów stawką 25%. Fundacja rodzinna nie będzie zatem zobowiązana do zapłaty podatku od m.in. otrzymanej dywidendy z tytułu zysku otrzymanego od spółki, której jest wspólnikiem, dochodu z tytułu najmu nieruchomości.

Opodatkowanie CIT w fundacji pojawi się dopiero w momencie wypłaty świadczenia lub wydania mienia po jej rozwiązaniu. W powyższym zakresie obowiązywać będzie stawka podatku w wysokości 15% podstawy opodatkowania, którą stanowić będzie przychód odpowiadający wartości świadczenia. Podatek ten podlegać będzie wpłacie w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym świadczenie lub mienie zostało przekazane lub postawione do dyspozycji.

Fundacja rodzinna będzie mogła wybrać opodatkowanie tzw. estońskim CIT-em.

W zakresie VAT, ustawa o fundacji rodzinnej nie wprowadza zmian w tym zakresie.

 

Podsumowanie

Fundacja rodzinna, w świetle uchwalonych regulacji, wydaje się ciekawym instrumentem, który pozwoli uporządkować biznes, jej założenie i prowadzenie nie będzie uciążliwe, a dodatkowo, przy odpowiednio ułożonej strukturze, może okazać się korzystna podatkowo.

Jeśli masz pytania dotyczące fundacji rodzinnej lub szerzej – sukcesji swojej firmy, skontaktuj się z nami. Świadczymy kompleksowe usługi – od zaproponowania struktury, poprzez przygotowanie pełnej dokumentacji, po doradztwo podatkowe w tym zakresie.