Rezygnacja członka zarządu sp. z o.o. W jaki sposób skutecznie złożyć rezygnację?

Członek zarządu pełni swoją funkcje aż do wygaśnięcia mandatu, co może nastąpić w wyniku różnych zdarzeń.  Przede wszystkim może to być następstwem upływu okresu pełnienia funkcji, na jaką członek zarządu został powołany, a także na skutek nagłego przerwania okresu pełnienia funkcji, w tym rezygnacji z pełnienia tej funkcji. Z art. 202 § 5 Kodeksu spółek handlowych (KSH) w zw. z art. 746 § 2 Kodeksu cywilnego (KC) wynika, że rezygnacja z funkcji członka zarządu może nastąpić w każdej chwili, dowolnie wybranej przez rezygnującego.

Rezygnacja z funkcji członka zarządu to jednostronna czynność prawna, która staje się skuteczna z chwilą dotarcia oświadczenia o rezygnacji do spółki, tzn. z chwilą, gdy doszło ono do wiadomości spółki w taki sposób, że mogła się ona zapoznać z jego treścią. Aby to było możliwe, należy przesłać pisemne oświadczenie na adres siedziby spółki. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy siedziba zarządu i siedziba spółki nie są tożsame – wówczas oświadczenie należy doręczyć na adres siedziby zarządu spółki. Jest to oświadczenie woli w rozumieniu art. 61 KC.

Rezygnacja w żadnym wypadku nie wymaga zgody spółki ani jej przyjęcia, gdyż jest to jednostronna decyzja członka zarządu. W przypadku złożenia rezygnacji nie jest konieczne odwoływanie członka zarządu ze składu zarządu odrębnym aktem. Wygaśnięcie mandatu następuje poprzez skuteczne złożenie spółce oświadczenia o rezygnacji z udziału w zarządzie spółki.

Do złożenia rezygnacji stosuje się odpowiednio przepisy o wypowiedzeniu zlecenia przez przyjmującego zlecenie, jednak największym problemem orzecznictwa przez długi okres czasu było to, że przepisy nie określały jej adresata. Uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2016 roku (III CZP 89/15, opubl. OSNC 2016/9/97) rozstrzygnęła dotychczasowe istotne rozbieżności w orzecznictwie. Sąd Najwyższy przyjął, że oświadczenie woli o rezygnacji jest składane spółce reprezentowanej zgodnie z art. 205 § 2 KSH, tj. wobec jednego członka zarządu lub prokurenta, również w sytuacji, gdy rezygnacje składają wszyscy członkowie zarządu.

Pojawiało się wielu zwolenników jak i przeciwników powyższej uchwały w związku z czym ostatecznie wszystkie wątpliwości związane z rezygnacją jedynego członka zarządu bądź wszystkich członków zarządu dostrzegł i podzielił ustawodawca (zob. druk sejmowy Nr 2862, www.sejm.gov.pl). W rezultacie do art. 202 KSH dodał § 6, w ramach którego przesądził, że rezygnacja jedynego członka zarządu/wszystkich członków zarządu składana jest wszystkim wspólnikom. Przepis ten dosłownie stanowi, że:

Jeżeli w wyniku rezygnacji członka zarządu żaden mandat w zarządzie nie byłby obsadzony, członek zarządu składa rezygnację wspólnikom, zwołując jednocześnie zgromadzenie wspólników, o którym mowa w art. 233¹ obowiązek zwołania zgromadzenia wspólników spółki z o.o., chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zaproszenie na zgromadzenie wspólników zawiera także oświadczenie o rezygnacji członka zarządu. Rezygnacja jest skuteczna z dniem następującym po dniu, na który zwołano zgromadzenie wspólników.

W ten sposób przełamano kompetencję zarządu do przyjęcia rezygnacji jedynego/wszystkich członków zarządu, delegując ją na wszystkich wspólników, a w przypadku spółki jednoosobowej – na jedynego wspólnika (kompetencję jedynego wspólnika potwierdzono w uzasadnieniu do projektu ustawy, zob. druk sejmowy Nr 2862, www.sejm.gov.pl).

Jednakże problem wciąż może być aktualny, gdyż przepis ten może zostać wyłączony. W związku z tym uchwała sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2016 roku (III CZP 89/15) wciąż pozostaje aktualna. Uchwała ta przede wszystkim zwraca uwagę na to, że artykuł 201 § 1 KSH stanowi w odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a art. 368 § 1 KSH w odniesieniu do spółki akcyjnej, że zarząd nie tylko prowadzi sprawy spółki, ale i reprezentuje spółkę. W strukturze organizacyjnej spółki organem kompetentnym do jej reprezentowania wobec innych podmiotów jest więc zarząd. Przy czym rozróżniamy reprezentację czynną (obejmuje składanie oświadczeń woli) oraz bierną (dotyczy przyjmowania oświadczeń woli).

Kompetencja członków zarządu do reprezentowania spółki obejmuje wszystkie czynności (art. 204 § 1 i art. 372 § 1 KSH). Tylko zupełnie wyjątkowo ustawa pozbawia członków zarządu kompetencji do reprezentowania spółki w odniesieniu do niektórych czynności prawnych. W ramach takiego wyjątku art. 210 § 1 KSH przyznaje kompetencję do reprezentowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz art. 379 § 1 KSH do reprezentowania spółki akcyjnej w umowie między tą spółką a członkiem zarządu radzie nadzorczej lub pełnomocnikowi powołanemu przez zgromadzenie wspólników w sytuacji zawarcia umowy między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim.

Sąd Najwyższy uznał więc, że składanie rezygnacji członka zarządu podlega ogólnym zasadom reprezentacji i wystarczające jest jej złożenie zgodnie z art. 205 § 2 KSH, tzn. „Oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism spółce mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta”. W uchwale SN poczynił również dystynkcje dla sytuacji, gdzie rezygnację składa członek zarządu jednoosobowego lub ostatni członek zarządu wieloosobowego. W tej sytuacji dopuszczalne jest złożenie rezygnacji samemu sobie. Stanowisko to znalazło również potwierdzenie w uchwale SN z 7.4.2016 r. III CZP 84/15, Legalis.

W związku z tym, gdy rezygnację składa członek zarządu jednoosobowego lub ostatni członek zarządu wieloosobowego albo składają ją jednocześnie wszyscy członkowie zarządu wieloosobowego, a w spółce brak prokurenta, nie ma podstaw - mimo że rozpatrywany problem jest bardzo złożony - do spotykanego w wypowiedziach orzecznictwa i piśmiennictwa negowania reprezentacji spółki przez zarząd i zastąpienia reprezentacji spółki przez zarząd postulowaną w tych wypowiedziach, w zależności od okoliczności, reprezentacją spółki przez radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego przez organ właścicielski albo przez organ uprawniony do powoływania członków zarządu. Inne niż zarząd organy spółki, ani tym bardziej inne podmioty, nie mają kompetencji do reprezentacji biernej spółki. Jeżeli tak, to nie mają jej również we wskazanych przypadkach.

Należy dodać, że uznanie, że wspólnik występował w funkcji pełnomocnika spółki, któremu złożono oświadczenie o rezygnacji z piastowania funkcji członka zarządu, nie jest w wykluczone. Odbiór rezygnacji nie wymaga dochowania szczególnej formy, w związku z czym, na podstawie art. 99 § 1 KC, pełnomocnictwo do takiego odbioru oświadczenia o rezygnacji również nie wymaga formy szczególnej. W istocie jednak zbędne jest ustanowienie pełnomocnika przez jedynego członka zarządu w celu złożenia na jego ręce oświadczenia o rezygnacji skoro może on złożyć to oświadczenie sam sobie.

Jest to złożony problem, który został rozwiązany przez ustawodawcę jednym przepisem – art. 202 §6 KSH, ale w razie jego wyłączenia, aktualna pozostaje uchwała SN.