Wielka nowelizacja Kodeksu karnego. Zaostrzenie kar, konfiskata pojazdów i nowe typy przestępstw.

1 października 2023r. weszła w życie ustawa z lipca 2022r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw. Wprowadza ona szereg istotnych modyfikacji, takich jak przepadek aut nietrzeźwych kierowców czy bezwzględne dożywocie, które znacznie zaostrzają dotychczasowe przepisy karne.

Niewątpliwie uwagę zwracają zmiany w zakresie wymiaru kary. Uelastyczniono pozbawienie wolności – zakres swobody w którym sąd może je wymierzyć jest teraz bardzo szeroki i wynosi od miesiąca do 30 lat (gdzie wcześniej górna granica tej kary wynosiła lat 15). Zlikwidowano funkcjonującą dotychczas karę 25 lat pozbawienia wolności. Zmianie uległa również grzywna. Za przestępstwo (zagrożone jednocześnie grzywną i karą pozbawienia wolności) minimalną liczbą stawek dziennych nie będzie 10, a:

• 50 - za czyn zagrożony karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku,
• 100 – za czyn zagrożony karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat
• i 150 – za czyn zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 2 lata.

Śmiałym rozwiązaniem jest art. 10 § 2a KK. Zgodnie z nim po ukończeniu 14 roku życia, nieletni dopuszczający się zabójstwa typu kwalifikowanego będzie mógł odpowiadać na zasadach określonych w kodeksie karnym, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają oraz zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że stosowanie środków wychowawczych lub poprawczych nie jest w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego. Sąd w takim wypadku może jednak zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Kolejną zmianą jest wydłużenie okresu przedawnienia zbrodni zabójstwa – z 30 do 40 lat. Obok zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstw wojennych oraz ciężkich przestępstw popełnianych przez funkcjonariuszy publicznych dodano kolejne przypadki, w których następuje wyłączenie przedawnienia (art. 105 KK). Będą nimi m.in.: zgwałcenie małoletniego, zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem lub którego skutkiem jest ciężki uszczerbek na zdrowiu albo śmierć.

Od teraz sąd będzie miał możliwość orzeczenia zakazu warunkowego zwolnienia w przypadkach czynu popełnionego po wcześniejszym prawomocnym skazaniu za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, wolności, wolności seksualnej, bezpieczeństwu powszechnemu lub za przestępstwo o charakterze terrorystycznym na dożywotnie pozbawienie wolności albo pozbawienie wolności na co najmniej 20 lat oraz gdy charakter i okoliczności czynu oraz postępowanie i charakter sprawcy wskazują, iż jego pozostawanie na wolności spowoduje trwałe niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, wolności lub wolności seksualnej innych osób. Ponadto wydłużono okres (z 25 do 30 lat), po którym skazani mogą się ubiegać o warunkowe zwolnienie. W przypadku recydywistów seksualnych będzie ono możliwe wyłącznie po odbyciu 75% kary.

Szeroki zakres zmian dostrzegamy również w części szczególnej Kodeksu Karnego. Zaostrzono odpowiedzialność karną za przestępstwa przeciwko: Rzeczypospolitej (szpiegostwo), obronności (zamach na jednostkę sił zbrojnych RP), życiu i zdrowiu (zabójstwo, śmierć kobiety jako następstwo aborcji, bójka i pobicie), bezpieczeństwu powszechnemu (sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego, finansowanie przestępstwa o charakterze terrorystycznym, zawładnięcie statkiem wodnym, powietrznym, publicznym środkiem transportu lądowego), bezpieczeństwu w komunikacji (spowodowanie katastrofy w komunikacji, której następstwem jest śmierć człowieka, prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości), wolności (bezprawne pozbawienie wolności, handel ludźmi), wolności seksualnej i obyczajności (gwałt, gwałt na nieletnim, publiczne prezentowanie treści pornograficznych), rodzinie i opiece (znęcanie się, porzucenie małoletniego), działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego (czynna napaść na funkcjonariusza, podniesienie fałszywego alarmu, przyjęcie i udzielenie lub obietnica udzielenia łapówki znacznej wartości), wymiarowi sprawiedliwości (fałszywe oskarżenie, tworzenie fałszywych dowodów), porządkowi publicznemu (propagowanie ideologii totalitarnych, udział w zorganizowanej grupie przestępczej), mieniu (rozbój). Podwyższono również próg wykroczenia w przypadku kradzieży, paserstwa czy niszczenia mienia z 500 na 800 zł. Obniżono natomiast odpowiedzialność za przestępstwo narażenia człowieka na zarażenie. Ponadto przestępstwo zakłócenia miru domowego będzie od teraz ścigane na wniosek pokrzywdzonego.

Nowelizacja wprowadza nowe typy przestępstw: przygotowanie do zabójstwa oraz przyjęcie zlecenia zabójstwa w zamian za udzieloną lub obiecaną korzyść majątkową lub osobistą (art. 148 § 5 i 148a KK) – oba przestępstwa zagrożone są karą pozbawienia wolności od 2 do 15 lat. Ponadto widnieją nowe typy gwałtu: posługując się bronią palną, nożem lub innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem lub środkiem obezwładniającym albo działając w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu, gwałt wobec kobiety ciężarnej oraz gwałt utrwalając obraz lub dźwięk z przebiegu czynu (art. 197 § 3 pkt. 4, 5, 6) Kolejnymi nowymi typami są: zmuszenie przemocą, groźbą, podstępem do uprawiania prostytucji (art. 203 § 2), przyjęcie i udzielenie lub obietnica udzielenia łapówki wielkiej wartości (art. 228 § 5a i 229 § 4a), uchylanie się od wykonania obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązki (art. 244c), wymuszenie rozbójnicze (Art. 282 § 2 KK), kradzież tablic rejestracyjnych (art. 306c), kradzież cudzej karty uprawniającej do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego oraz kradzież szczególnie zuchwała (art. 278 §1a i 3a).

Zupełnie nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie obligatoryjnego przepadku pojazdu mechanicznego w przypadku prowadzenia go w stanie nietrzeźwości (powyżej 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm³ w wydychanym powietrzu). Sąd może odstąpić od zastosowania tego środka karnego jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach (art. 178a KK). Wyjątkiem jest sytuacja prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości w warunkach recydywy – wówczas dochodzi do niego niezależnie od stopnia stanu nietrzeźwości kierowcy. Jeśli przepadek byłby niemożliwy z powodu zbycia pojazdu, utraty lub zniszczenia, wówczas sąd orzeka przepadek równowartości. W przypadku, w którym pojazd nie stanowiłby wyłącznej własności sprawcy, orzeka się nawiązkę w wysokości co najmniej 5.000,00 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Zmiany te wejdą w życie dopiero 14 marca 2024 r.