Ochrona sygnalistów w zakładach pracy

Sygnalista ( z ang. „whistleblower) w zakładzie pracy to osoba, która ujawnia nieprawidłowości, naruszenia prawa, nadużycia lub inne nieetyczne zachowania, które mają miejsce w danej organizacji. Może to obejmować działania takie jak oszustwa finansowe, korupcja, łamanie przepisów BHP, dyskryminacja, mobbing czy inne formy nadużyć.

W dniu 25 września 2024r.  weszła w życie ustawa z dnia 14 czerwca 2024r (Dz. U . 2024 poz.928), która wprowadza nowe regulacje dotyczące ochrony sygnalistów. Adresatem tej ustawy może być każda osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, każda osoba prawna bądź inna jednostka organizacyjna i każdy pracodawca. Ustawa ma na celu stworzenie kompleksowego systemu ochrony sygnalistów, zachęcając do zgłaszania nieprawidłowości i zapewniając bezpieczeństwo osobom, które decydują się na ujawnienie naruszeń prawa. W poniższym artykule przedstawię najistotniejsze aspekty nowej ustawy, oraz omówię jakie obowiązki nakłada ona na pracodawców.

Ochrona obejmuje zarówno pracowników, jak i osoby współpracujące z daną organizacją, takie jak kontrahenci, wolontariusze, stażyści, osoby samozatrudnione oraz kandydaci do pracy.

Pracodawcy muszą ustanowić wewnętrzne procedury zgłaszania naruszeń, które zapewnią poufność i bezpieczeństwo. Pracodawcy są zobowiązani do edukowania pracowników o dostępnych kanałach zgłaszania naruszeń oraz przysługujących im prawach. Informacje na temat ochrony sygnalistów muszą być łatwo dostępne dla wszystkich pracowników.

Sygnalista może dokonać zgłoszenia zewnętrznego bez uprzedniego dokonania zgłoszenia wewnętrznego. Zgłoszenie zewnętrzne jest przyjmowane przez Rzecznika Praw Obywatelskich albo organ publiczny, są to  odrębni  administratorzy w zakresie danych osobowych podanych w zgłoszeniu zewnętrznym, które zostało przyjęte przez te organy.

Ustawa zapewnia ochronę sygnalistów przed wszelkimi formami represji, takimi jak zwolnienie, degradacja, obniżanie wynagrodzenia, mobbing ,zastraszanie oraz inne działania dyskryminacyjne.  Pracodawcy, którzy stosują działania odwetowe wobec sygnalistów, mogą podlegać sankcjom i karom.

Sygnaliści mają prawo do korzystania z pomocy prawnej i innych form wsparcia. Przewidziano mechanizmy odszkodowawcze dla sygnalistów, którzy doznali szkody wskutek działań odwetowych.

Ustawodawca przewidział kary dla pracodawców, którzy nie przestrzegają przepisów dotyczących ochrony sygnalistów. Sankcje mogą obejmować grzywny, a w poważnych przypadkach również inne formy odpowiedzialności karnej.

Nowa ustawa z dnia 14 czerwca 2024r.  ma na celu stworzenie solidnych mechanizmów ochrony sygnalistów, promowanie kultury transparentności i uczciwości w miejscach pracy oraz zapobieganie naruszeniom prawa.