Kurator dla spółki.

Spółki kapitałowe to podmioty prawa cywilnego posiadające osobowość prawną. Zgodnie z zasadą reprezentacji wyrażonej w art. 38 Kodeksu cywilnego, osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie/umowie spółki.

W sytuacji, gdy osoba prawna nie ma organu albo gdy występuje brak w składzie organu uprawnionego do występowania w jej imieniu (np. śmierć członka zarządu albo jego rezygnacja), nie może ona prowadzić swoich spraw.

Spowodowana brakiem zarządu spółki niemożność prowadzenia przez nią swych spraw wystąpi jednak tylko wtedy, gdy zakłócenie w działaniu spółki nie ma charakteru jednostkowego i wykazuje cechę pewnej trwałości, zarówno wtedy, gdy spółka ta z powodu braku zarządu nie może prowadzić swych spraw jedynie w stosunkach wewnętrznych, jak i wtedy, gdy z powodu braku zarządu nie może zarówno prowadzić swych spraw w stosunkach wewnętrznych, jak i działać na zewnątrz (Tak SN III CZP 95/11). Czyli np. nie ma możliwości powołania nowego członka zarządu spółki ze względu na brak kworum na zgromadzeniu wspólników (częsta sytuacja gdy umiera większościowy wspólnik, który jest jednocześnie członkiem zarządu a po zmarłym nie ma uregulowanych kwestii spadkobrania).

Rozwiązaniem problemu braku organu osoby prawnej jest przewidziana w art. 42 § 1 k.c. instytucja kuratora osoby prawnej. Do czasu powołania albo uzupełnienia składu organu, względnie ustanowienia likwidatora, kurator reprezentuje osobę prawną oraz prowadzi jej sprawy. Kuratora ustanawia sąd rejestrowy, w którego okręgu osoba ta ma lub miała ostatnią siedzibę Sąd może wszcząć postępowanie o ustanowienie kuratora także z urzędu.

Ustanowienie kuratora w przypadku zaistnienia braku w składzie organu będzie zasadne w przypadku nie każdego braku, ale tylko braku uniemożliwiającego działanie organu. Wakat na stanowisku jednego z członków wieloosobowego zarządu nie uzasadni powołania kuratora, jeśli mimo tego wakatu organ może prowadzić sprawy osoby prawnej i reprezentować ją na zewnątrz. Kwestie zdolności reprezentowania osoby prawnej przez organ regulują przepisy szczególne oraz statut lub inny akt określający zasady funkcjonowania tej osoby prawnej.

Kurator ma status przedstawiciela ustawowego osoby prawnej i zastępuje reprezentowanego, w zakresie swoich uprawnień, przy czynnościach prawa materialnego oraz w postępowaniu sądowym.

Regulacja art. 42 ma na celu przede wszystkim ochronę wierzycieli osób prawnych, poprzez  zapewnienie ochrony innym uczestnikom obrotu, którzy, nieświadomi wewnętrznych problemów osoby prawnej, wchodzą z nią w relacje gospodarcze i prawne.

Kuratora ustanawia się na okres nieprzekraczający roku. W szczególnie uzasadnionych przypadkach można przedłużać ustanowienie kuratora na czas oznaczony, jeżeli czynności kuratora zmierzające do powołania albo uzupełnienia składu organu osoby prawnej uprawnionego do jej reprezentowania, a w razie potrzeby do jej likwidacji, nie mogły zostać zakończone przed upływem okresu, na który został ustanowiony.

Wynagrodzenie dla kuratora ustanowionego z urzędu na podstawie art. 42 k.c. w braku majątku lub dochodów osoby prawnej jest pokrywane przez Skarb Państwa.

 

Kurator powinien w pierwszej kolejności podjąć starania o powołanie organów, względnie zmierzające do powołania albo uzupełnienia składu organu osoby prawnej uprawnionego do jej reprezentowania. Jeżeli nie będzie to możliwe, kurator powinien niezwłocznie podjąć starania o likwidację osoby prawnej. Nie jest on uprawniony do reprezentowania osoby prawnej w czynnościach innych niż związane z powołaniem organów tej osoby lub jej likwidacją.

Kurator działa w granicach upoważnienia wyznaczonego przez sąd w zaświadczeniu (art. 604 k.p.c.). Czynność prawna przekraczająca zakres umocowania dotknięta będzie tzw. bezskutecznością zawieszoną. Jeżeli kurator ustanowiony dla osoby prawnej na podstawie art. 42 § 1 k.c. doprowadził do powołania jej organów, osoby uprawnione do reprezentacji tej osoby prawnej mogą wtedy zatwierdzić dotychczasowe czynności procesowe kuratora. Dotyczy to również postępowania w sprawie z powództwa wytoczonego przez kuratora w imieniu osoby prawnej, które może być kontynuowane z udziałem organów tej osoby prawnej.

Od tej zasady istnieją pewne wyjątki. Ustawodawca przewidział grupę czynności, których ważność, w przypadku podjęcia ich przez kuratora, zawsze uzależniona będzie od zgody sądu rejestrowego. Co więcej, zgoda taka musi istnieć przed dokonaniem tych czynności. Nie ma bowiem możliwości ich następczego potwierdzenia. Zgodnie z art. 42 § 4 k.c., do czynności tych należy:

• nabycie i zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz na dokonanie czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części do czasowego korzystania;
• nabycie i zbycie oraz obciążanie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości.

Osoba prawna działa na zasadzie reprezentacji. W przypadku zaistnienia braków w składzie jej organów, sąd rejestrowy powinien powołać kuratora, który jako jej opiekun prawny, ma dążyć do powołania lub uzupełnienia ich składu. W sytuacji, gdy okaże się to niemożliwe, powinien niezwłocznie wystąpić z wnioskiem o likwidację podmiotu. Osoba prawna nie może bowiem realizować swoich praw i obowiązków w obrocie prawnym bez swoich organów.