99 % udziałowcy spółek z o.o. a obowiązkowe ubezpieczenie. Przełomowy wyrok Sądu Najwyższego.

Prowadząc działalność zarobkową trzeba liczyć się z tym, że w zależności od struktury organizacyjnej, konieczne będzie opłacanie z tego tytułu konkretnych składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Dotyczy to m.in. składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W przepisach Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 roku (dalej jako u.s.u.s.) wymieniono w tym względzie osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność wraz z osobami z nimi współpracującymi. W rozumieniu ustawy za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się także wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

W związku z powyższym wiele osób decydowało się prowadzić co najmniej dwuosobową działalność w ramach spółek z ograniczoną odpowiedzialnością by w ten sposób uniknąć dodatkowego tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia. Założyciele dwuosobowych spółek z o.o. często decydują się na podział odpowiednio 99% i 1% udziałów lub podobny, uprawniający jednego wspólnika do posiadania głosu decydującego o funkcjonowaniu spółki i czysto marginalnej roli mniejszościowego wspólnika.

W praktyce, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wykorzystywał w argumentacji z udziałowcami spółek własną interpretację, uznając wspólnika posiadającego znaczną część udziałów za „wspólnika o charakterze dominującym”, a wspólnika posiadającego mniejszą ilość udziałów za „wspólnika iluzorycznego”. Określenie „wspólnik iluzoryczny” zamiennie występuje jako „niemal jedyny wspólnik spółki z o.o.” lub „udziałowiec iluzoryczny”. Wprowadzona terminologia prowadziła do tego, że w orzecznictwie wspólnik o charakterze dominującym został uznany jako działający niemal jednoosobowo, a w rezultacie pojawiała się konieczność opłacania przez niego zaległych składek.

Podejście sądów do wykorzystywanej przez ZUS interpretacji prowadzenia przez spółkę działalności w sposób dwu lub jednoosobowy ma zmienić się z powodu podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały o sygn. III UZP 8/23. Sąd Apelacyjny w Lublinie wystosował do Sądu Najwyższego pytanie dotyczące podleganiu ubezpieczeniom społecznym wspólnika posiadającego 99% udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. SN uchwałą z dnia 21 lutego 2024 roku jednoznacznie wskazał, że taki wspólnik nie podlega wspomnianym obowiązkowym ubezpieczeniom i w następstwie nie istnieje po jego stronie konieczność opłacania składek z tytułu prowadzenia działalności „niemal jednoosobowo”. Uchwała Sądu Najwyższego jest uważana przez przedsiębiorców i sądy za przełomową, chociaż literalna wykładnia wspomnianych przepisów ustawy wskazuje na to, że takie podejście powinno być praktykowane już wcześniej.

Istotna dla prowadzących działalność uchwała Sądu Najwyższego przyjęła, że jeśli spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest prowadzona wspólnie z drugą osobą, nie istnieje obowiązek podlegania i odprowadzania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 u.s.u.s. Tym samym, wspólnik posiadający nieznaczną ilość udziałów jest ważnym udziałowcem przy dwuosobowej działalności pozarolniczej. Uchwała SN o sygn. III UZP 8/23 daje przedsiębiorcom więcej pewności przy kształtowaniu struktury udziałowej spółki z o.o. i gwarantuje ochronę przed niekorzystnymi decyzjami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.