Reprezentacja małoletniego beneficjenta w fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna to narzędzie prawne służące sukcesji, zabezpieczeniu majątku, oraz kontynuacji biznesu rodzinnego. Zgodnie z Ustawą o fundacji rodzinnej podstawowym celem działalności fundacji rodzinnej jest spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów. Beneficjentem fundacji może być osoba fizyczna, zatem również małoletni i inna osoba, która nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych. Taki beneficjent musi jednak korzystać ze świadczeń od fundacji rodzinnej i reprezentować w niej swoje interesy przy pomocy innych osób: rodzica, kuratora, opiekuna lub innej osoby, której powierzono zarząd majątkiem.

Oczywiście głównym uprawnieniem beneficjenta jest korzystanie ze świadczeń wypłacanych przez fundację, jednak oprócz tego dysponuje on szerokim zakresem uprawnień związanych z działalnością fundacji rodzinnej. Ma on prawo do uzyskiwania informacji o działalności fundacji oraz kierowania do jej organów uwag, opinii lub zaleceń dotyczących jej funkcjonowania. Beneficjent, jeśli posiada statutowe uprawnienie, uczestniczy w zgromadzeniu beneficjentów, które podejmuje wiele kluczowych decyzji. W przypadku śmierci fundatora i braku rady nadzorczej zgromadzenie beneficjentów powołuje i odwołuje członków zarządu. Po śmierci fundatora powołuje ono radę nadzorczą. Uchwałą zgromadzenia beneficjentów, w przypadku braku rady nadzorczej, powoływany jest pełnomocnik, który reprezentuje fundację w przypadku zawieraniu umowy lub sporu fundacji z członkiem zarządu. Ponadto, sam beneficjent może wytoczyć przeciwko fundacji rodzinnej powództwo o uchylenie uchwały organu fundacji rodzinnej sprzecznej z jej statutem lub celem fundacji rodzinnej lub sprzecznej z ustawą.

Jeśli chodzi o zasady reprezentacji małoletniego, to bezwzględnie należy pamiętać o odpowiednich przepisach Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską, to rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka i każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Rodzice są obowiązani sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Rodzice, bez zezwolenia sądu opiekuńczego, nie mogą dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Przez czynności zwykłego zarządu należy rozumieć załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykłym korzystaniem z przedmiotów wchodzących w skład administrowanego majątku i utrzymywaniem tych przedmiotów w stanie niepogorszonym, wszystko zaś, co się w tych granicach nie mieści, należy do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. Jeżeli rodzice dziecka nie żyją, są nieznani, nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych albo zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, sąd ustanawia opiekę dla małoletniego. Sąd może również ustanowić kuratora reprezentującego dziecko, jeżeli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską.

W statucie fundacji rodzinnej fundator może przewidzieć rozwiązania, które zabezpieczą interes zarówno fundacji rodzinnej jak i małoletnich beneficjentów. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, kiedy jedynymi pozostałymi przy życiu beneficjentami fundacji będą osoby małoletnie. Fundator może zastrzec, że określone przedmioty, które dziecko uzyska od fundacji rodzinnej przypadną mu dopiero po spełnieniu się określonego warunku (np. osiągnięcie pełnoletności czy ukończenie studiów). Ponadto fundator może wyznaczyć zarządcę dla majątku przypadającego dziecku od fundacji rodzinnej, w sytuacji w której przykładowo obydwoje rodzice małoletniego beneficjenta nie żyją albo zostali sądownie pozbawieni władzy rodzicielskiej albo fundator nie chce, aby rodzice zarządzali świadczeniami od fundacji rodzinnej dziecka. Fundator w statucie może wyłączyć również konkretnych opiekunów np. jeśli uważa że są niekompetentni do zarządzania tą częścią majątku dziecka. Zarządcą powinna być osoba pełnoletnia posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Powoływany jest on przez fundatora co najmniej w formie pisemnej, a w sytuacji, w której zarząd obejmowałby rozporządzanie nieruchomościami, formą właściwą jest forma aktu notarialnego. Fundator powinien z góry określić zasady wynagradzania osoby zarządzającej majątkiem przeznaczonym dla małoletniego beneficjenta – albo przewidzieć wynagrodzenie, albo uzyskać od niej pisemne zobowiązanie do nieodpłatnego wykonywania obowiązków. Jeśli zarządca nie wyrazi zgody na bezpłatne pełnienie swojej funkcji, a nie dojdzie do porozumienia z fundacją rodzinną, może zwrócić się do sądu opiekuńczego z wnioskiem o przyznanie wynagrodzenia – w pierwszej kolejności z majątku fundacji rodzinnej, a w razie jego braku – z majątku przekazanego małoletniemu przez fundację. W przypadku niewłaściwego sprawowania zarządu – spowodowanego złą wolą lub brakiem kompetencji – sąd opiekuńczy może odwołać zarządcę. Jeśli fundator nie wskaże osoby, która miałaby przejąć obowiązki, sąd opiekuńczy może powołać nowego zarządcę.

Podsumowując, fundacja rodzinna ma przede wszystkim chronić majątek z myślą o obecnych i przyszłych pokoleniach – zarówno prywatnie, jak i w ramach działalności rodzinnego biznesu. Kluczowe znaczenie ma dobrze przemyślany statut, który pozwoli elastycznie reagować na różne sytuacje życiowe, zwłaszcza te dotyczące małoletnich beneficjentów. Ponieważ zarządzanie ich majątkiem przez rodziców czy opiekunów podlega ścisłym ograniczeniom prawnym, właściwe zapisy w statucie mogą zagwarantować bezpieczeństwo i sprawność zarządzania, nawet w trudnych i nieprzewidzianych warunkach.